Triệu chứng của ung thư tụy
Tổng hợp và biên dịch: Nguyễn Hải Nam1, Nguyễn Huỳnh Thanh Tuấn2
1 Khoa Ngoại Gan Mật Tuỵ và ghép tạng, Bệnh viện Đại học Kyoto, Nhật Bản
2 Khoa Y – Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
Độc giả có thắc mắc về bài báo xin liên hệ: tuannguyenhuynhthanh@gmail.com
Cùng với ung thư gan và ung thư phổi, ung thư tụy được xem là căn bệnh khó phát hiện bởi cơ quan này nằm sâu trong ổ bụng cùng với đó là các triệu chứng lâm sàng thường xuất hiện ở giai đoạn trễ. Do đó, việc phát hiện thấy khối u trong thời kỳ đầu của bệnh là một điều không hề dễ dàng đối với các bác sĩ. Hầu hết các bệnh nhân khi được chẩn đoán mắc ung thư tụy đều đã diễn tiến ở giai đoạn muộn, làm ảnh hưởng đến tỉ lệ thành công trong điều trị. Vì vậy, trong bài viết này, chúng tôi xin được lược dịch một bài báo được xuất bản từ Viện ung thư MD Anderson của Hoa Kỳ (1) nhằm mục đích giúp quý độc giả hiểu thêm về các triệu chứng thường gặp của ung thư tuỵ và các biện pháp phòng ngừa để có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh cũng như phát hiện và điều trị kịp thời của căn bệnh “quái ác” này.
“Kẻ sát nhân thầm lặng”
Theo số liệu được cập nhật vào tháng 1 năm 2018 của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (2), ung thư tụy chiếm tỉ trọng khá thấp (khoảng 3%) trong tổng số trường hợp mắc ung thư tại quốc gia này. Do đó, đây được xem là loại ung thư hiếm gặp trong cộng đồng. Tuy nhiên, đừng để con số này đánh lừa bạn. Điều khiến cho ung thư tuỵ trở nên nguy hiểm và là căn bệnh có tỉ lệ tử vong cao là bởi những nguyên nhân sau:
- Bệnh có khuynh hướng tiến triển âm thầm mà không biểu hiện rõ rệt các triệu chứng lâm sàng. Do đó, bệnh nhân thường lầm tưởng đây có thể là do những ảnh hưởng từ một số bệnh mạn tính khác mà mình đang gặp phải, từ đó nảy sinh tâm lý chủ quan và phớt lờ nó đi.
- Các phương pháp tầm soát ban đầu kém hiệu quả.
- Tỉ lệ điều trị triệt để bệnh còn khá thấp. Ung thư tuỵ là một trong số ít các ung thư kém đáp ứng với hoá xạ trị sau mổ và là căn bệnh có phương pháp phẫu thuật phức tạp nhất trong các ung thư đường tiêu hoá do đặc thù về vị trí giải phẫu (nhất là các khối u nằm ở vị trí đầu tuỵ).
“Những người khỏe mạnh bình thường không cần quá lo lắng xem liệu rằng mình có thể mắc ung thư tụy hay không… Nhưng hãy luôn lắng nghe cơ thể của mình”, dẫn lời của Giáo sư, Bác sỹ Matthew Katz, khoa Ngoại Ung bướu của Viện Ung thư MD Anderson.
Sơ lược về giải phẫu
Tụy là một cơ quan thuộc hệ tiêu hóa, nằm sau dạ dày và có hình giống như một cái búa gồm 3 phần: đầu, thân và đuôi tụy. Kích thước của tụy thay đổi tùy theo mỗi người, trung bình dài khoảng 15 cm, cao 6 cm, dày 3 cm và nặng khoảng 80 gram (3, 4). Cơ quan này đảm nhận đồng thời cả hai chức năng đó là nội tiết (như tiết hormone insulin giúp điều hòa lượng đường trong máu) và ngoại tiết (như tiết dịch tụy chứa các men giúp tiêu hóa glucid và protid phục vụ cho quá trình tiêu hoá thức ăn).
Vì vậy, một trong những dấu hiệu gợi ý bệnh lý ở tụy là sự thay đổi bất thường về cân nặng và chỉ số đường huyết. Ngoài ra trong một số trường hợp đặc biệt, một số bệnh nhân thường xuyên ngất xỉu do chỉ số đường huyết hạ thấp đột ngột mà không tìm được nguyên nhân. Insulinoma, một dạng khối u ở tuỵ liên tục tiếp ra insulin làm hạ thấp chỉ số đường huyết, là nguyên nhân thường gặp cho tình trạng trên. Bệnh chiếm tỉ lệ khá thấp và là một trong số các u tuỵ có tiên lượng rất tốt sau điều trị phẫu thuật.
Cùng với ống mật, tụy đóng vai trò rất quan trọng đối với quá trình tiêu hóa thức ăn
Nguồn: Wikipedia
Triệu chứng của ung thư tụy
Bác sỹ Matthew Katz khuyến cáo nếu thấy cơ thể xuất hiện nhiều hơn một trong số những triệu chứng dưới đây, đặc biệt là ở những người trên 65 tuổi, bạn nên sắp xếp gặp bác sĩ trong thời gian sớm bởi đây có thể là dấu hiệu cảnh báo rằng tụy của bạn đang gặp phải vấn đề rất nghiêm trọng. Hãy luôn nhớ rằng, việc phát hiện sớm ung thư có thể giúp tăng tỉ lệ thành công trong việc điều trị.
Vàng da: Đây là tình trạng nhuốm màu vàng ở da niêm và niêm kết mạc mắt do lượng bilirubin trong máu tăng vượt quá giới hạn bình thường. Đây là một triệu chứng thường thấy ở những bệnh nhân mắc phải vấn đề về gan – mật. Tuy nhiên trong ung thư tụy, nếu khối u chèn ép vào đường mật (gây tắc nghẽn sự bài tiết của dịch mật) thì cũng có thể gây ra tình trạng tương tự (5). Ở giai đoạn đầu, bệnh nhân thường không phát hiện thấy điều này, cho đến khi bệnh tiến triển dần thì tình trạng vàng da ngày một trầm trọng hơn và kèm theo cảm giác ngứa ngáy chỉ thuyên giảm khi vấn đề tắc mật được giải quyết.
Hình ảnh vàng da ở một bệnh nhân ung thư tụy
Nguồn: Wikipedia
Sụt cân không rõ nguyên nhân: Việc sụt cân nhanh chóng (từ 4,5 kg trở lên) mà không do áp dụng bất kỳ phương pháp giảm cân nào (ví dụ như: chế độ ăn kiêng hoặc tập thể dục) có thể được xem là dấu hiệu cảnh báo bởi ung thư tụy có khả năng gây hiện tượng nhược cơ (muscle wasting). Không những vậy, triệu chứng này cũng có thể đi kèm với tình trạng chán ăn hoặc cảm thấy khó chịu khi ăn (ví dụ như: khó nuốt, buồn nôn). Tuy nhiên, đây không phải là một triệu chứng hoàn toàn đặc hiệu bởi nó có thể xuất hiện khi bạn mắc một số loại ung thư khác.
Cơn đau: Rất nhiều bệnh nhân cho biết họ phải chịu đựng những cơn đau bụng và chúng có xu hướng lan ra sau lưng. “Đó là những cơn đau âm ỉ và thường xuất hiện vào ban đêm khiến cho họ không tài nào ngủ được”, dẫn lời của Bác sỹ Matthew Katz.
Phát hiện thấy mình đột nhiên bị mắc đái tháo đường (New – onset diabetes): Như đã trình bày, tụy có chức năng điều hòa lượng đường trong máu. Chính vì vậy, đối với những người không có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường (tiền sử gia đình không có người bị đái tháo đường, chế độ dinh dưỡng tốt, cân nặng hợp lí), đặc biệt ở những người lớn tuổi, ung thư tuỵ cần được tầm soát khi đường huyết tăng cao và không kiểm soát.
Mệt mỏi và suy nhược: Cần tiến hành nhiều nghiên cứu hơn để hiểu rõ mối tương quan giữa tình trạng này và bệnh lý ung thư tụy. Mặc dù vậy, theo Bác sỹ Matthew Katz thì tỉ lệ suy nhược cơ thể ở những bệnh nhân mắc ung thư tụy cao hơn mức trung bình nên đây cũng có thể xem là một yếu tố cần được lưu tâm.
“Bệnh nhân chính là những người hiểu rõ nhất về những gì đang xảy đến với cơ thể của mình. Nếu những triệu chứng này xuất hiện dai dẳng mà không rõ nguyên nhân, họ cần được có một đánh giá xác đáng về tình trạng sức khỏe của mình… Ngay cả khi điều này đòi hỏi đến việc phải tham vấn ý kiến thứ hai hoặc thứ ba từ những bác sỹ khác”, dẫn lời của Bác sỹ Matthew Katz.
Bạn có thể làm gì để giảm thiểu nguy cơ mắc ung thư tụy?
Để từng bước giảm thiểu nguy cơ mắc căn bệnh này, bạn cần lưu tâm đến những vấn đề quan trọng sau đây:
Từ bỏ thói quen hút thuốc: Nếu bạn đang hút thuốc, hãy cố gắng từ bỏ thói quen này. Hiện nay có rất nhiều chương trình cũng như phương pháp giúp chúng ta cai thuốc lá. Tuy nhiên, đây là một quá trình lâu dài đòi hỏi ý chí cao ở bạn. Còn nếu bạn chưa từng hút thuốc thì hãy nhớ đừng bao giờ thử làm điều đó bởi những người hút thuốc có nguy cơ mắc ung thư tụy cao gấp đôi những người không có thói quen nguy hại cho sức khỏe này.
Chú ý đến cân nặng và vòng eo: Duy trì một cân nặng phù hợp bởi việc thừa cân hay béo phì chính là những yếu tố nguy cơ của một số loại ung thư, trong đó có ung thư tụy. Tuy nhiên, không chỉ có cân nặng mà vòng eo cũng là một điều cần được lưu tâm đến. Bởi cho dù cân nặng của bạn đang ở “mức an toàn” đi chăng nữa thì việc tăng kích thước vòng eo cũng có thể khiến cho nguy cơ mắc ung thư của bạn tăng lên.
Xét nghiệm di truyền: Nếu như trong gia đình bạn có người mắc ung thư tụy hay bất kì một loại ung thư nào khác, hãy cân nhắc làm các xét nghiệm di truyền. Các kết quả này có thể giúp phát hiện xem liệu bạn có đang mang gene đột biến làm tăng nguy cơ mắc ung thư hay không, từ đó giúp bạn có được chế độ tàm soát và theo dõi hợp lý.
Tài liệu tham khảo
1. Healther A (2018) Symptoms of Pancreatic cancer. (MD Anderson Cancer Center).
2. Society AC (2018) Key Statistics for Pancreatic Cancer. (American Cancer Society).
3. Quyen Quang N (2012) Bài giảng Giải phẫu học - Tập 2 (NXB Y học) 14th Ed p 122.
4. Quyen Quang N, Dieu Dang P, Duc Van N, & Cuong Van N (2012) Giản yếu giải phẫu người (NXB Y học) 7th Ed p 284.
5. Hoa Ngoc C (2012) Triệu chứng học nội khoa (NXB Y học) p 136.
