Chuyện bé như hạt gạo hay thảm họa quốc gia: Nguy cơ ngộ độc kim loại nặng ven biển miền Trung và những tác hại lâu dài  

Error message

Deprecated function: The each() function is deprecated. This message will be suppressed on further calls in _menu_load_objects() (line 579 of /home/vjsonline/GIT/vjs/main_website/includes/menu.inc).

ThS. Trần Thị Thanh Thoả1, Thiều Mai Lâm 2, và GS.TS. Trương Nguyện Thành3

1 Khoa Sinh học, Trường Đại học Thủ đô Tôkyo, Nhật Bản (thoa.tran@riken.jp)
2Viện Khoa học Cao phân tử, Đại học Kỹ thuật Virginia, Mỹ (thieu@vt.edu)
3Khoa Hóa học, Đại Học Utah, Mỹ (Thanh.Truong@utah.edu)

 

Hiện tượng cá biển chết hàng loạt ở Vũng Áng và dọc bờ biển dài hàng trăm km ở các tỉnh miền Trung đã khiến dư luận cả nước quan tâm, bức xúc, cuộc sống của nhân dân các tỉnh liên quan gần như bị đảo lộn [1]. Biển và nguồn lợi biển không chỉ là nguồn sống của rất nhiều ngư dân dọc bờ biển, nó còn là một trong những nguồn kinh tế trọng yếu của nước ta. Bên cạnh đó, việc ngộ độc do ăn đồ biển nhiễm độc đã khiến người dân trở nên hoang mang. Những hiện tượng tương tự như thế này và hậu quả nghiêm trọng của nó đã từng được ghi nhận trong lịch sử môi trường thế giới [2].  Do tính nghiêm trọng của vấn đề, ngay khi hiện tượng này xảy ra, GS.TS Trương Nguyện Thành đã lập tức cảnh báo vào ngày 20 tháng 4 năm 2016 trên Mạng Kết Nối Các Nhà Khoa Học Việt Nam ở Toàn Cầu [3].

Với nghi vấn là việc cá chết liên quan đến nhiễm độc kim loại nặng (KLN) và những tác hại lâu dài của nó, giáo sư và cộng sự đã có bài viết trao đổi về vấn đề này dưới góc nhìn của những người làm khoa học.

Kim loại nặng là gì? Nguồn gốc của kim loại nặng là như thế nào?

Kim loại nặng (KLN) là những nguyên tố kim loại có khối lượng riêng lớn (>5g/cm3), có thể gây độc tính mạnh ngay cả ở nồng độ thấp. Ví dụ về kim loại nặng gồm có: chì (Pb), thuỷ ngân (Hg), cadimi (Cd), arsen (As), bạc (Ag)...KLN có rất nhiều ứng dụng trong công nghiệp, nông nghiệp, y tế, cũng như các sản phẩm công nghệ cao như điện thoại thông minh, xe hơi điện … [4]

Kim loại nặng (kim loại quí hiếm) thường có trong lòng đất và thường bị khóa chặt trong cấu trúc của một số loại đá nên bình thường trong thiên nhiên thì vô hại. Ngay cả trong cơ thể sống, với nồng độ cực thấp KLN cũng có vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất. Lượng kim loại nặng tích luỹ trong lòng đất rất ít trong khi nhu cầu sử dụng nó ngày càng tăng do đó kim loại nặng càng trở nên quí hiếm.  Trong qui trình khai thác, các kim loại này được giải phóng; một số còn tồn lại trong chất thải (đa số là chất lỏng nhưng đôi khi chất khí) sẽ thoát ra môi trường chung quanh qua các ống thải. Nó có thể bay trong không khí, ngấm xuống nguồn nước ngầm, hấp thụ bởi cây cỏ, hải sản, và súc vật [4].

Đường xâm nhập của các kim loại nặng và tác hại của nó với sức khoẻ.

Kim loại nặng thường có tính bền vững rất cao. Do vậy, nó sẽ tồn tại rất lâu trong đất, nước, không khí. Nếu các sinh vật hấp thụ các KLN này thì chất độc sẽ được tích luỹ và chuyển qua các sinh vật (động vật cũng như thực vật) khác nhau qua chuỗi thức ăn. Con người thường là mắt xích cuối cùng của chuỗi thức ăn và các KLN này sẽ đi vào cơ thể qua ăn uống. Ngoài ra, chúng cũng có thể xâm nhập qua đường hô hấp và qua niêm mạc (da) [5].

Nếu hàm lượng KLN vượt quá ngưỡng cho phép sẽ rất độc và gây tác hại lâu dài đến cơ thể con người. Những nguyên tố KLN như arsen, cadimi, crom, chì, thủy ngân đều được cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) và Cơ quan Quốc tế Nghiên cứu về Ung thư (IARC) coi là tác nhân gây ung thư ở người [4]. Nguy hiểm hơn nếu cơ thể tích lũy hàm lượng lớn kim loại nặng sẽ dẫn đến nhiều biến chứng nặng nề, gây tổn thương não, co rút các bó cơ, biến dạng các ngón tay, chân, khớp, làm người bệnh phát điên và tử vong sau khi tiếp xúc từ vài giờ đến vài tháng hoặc năm. KLN có thể tiếp xúc với màng tế bào, ảnh hưởng đến quá trình phân chia DNA, dẫn đến thai chết, sự dạng, quái thai của các thế hệ sau. Tác hại về sức khỏe của kim loại nặng đã được cộng đồng khoa học quốc tế nghiên cứu và công bố trong thời gian dài [5].

Tại sao lại nghi ngờ cá chết ở Vũng Áng và miền Trung hiện nay là do nhiễm độc kim loại nặng?

Để khẳng định một cách chính xác, các phương pháp phân tích hóa chất thường dùng trong các phòng thí nghiệm hóa học, phân tích chất lượng nước, v.v. có thể xác định chính xác hóa chất gây cá chết.  Thí dụ dùng phương pháp Atomic Absorption Spectroscopy (AAS) có thể tìm ra những kim loại nặng hấp thụ trong cá chết hoặc Gas Chromatography Mass Spectroscopy (GC-MS) xác định hàm lượng vết các chất hữu cơ.  Những thí nghiệm này không quá phức tạp chỉ cần trình độ cử nhân hóa học là làm được. Tuy nhiên lý do vì sao cho đến giờ chưa có một báo cáo nào công bố cụ thể các chỉ số cho toàn dân biết để phòng tránh vẫn là một điều khó hiểu [6]. Trong lúc chờ kết luận của cơ quan chức năng, chúng tôi đưa ra những bằng chứng sau để có thể kết luận khả năng hai trường hợp có thể xảy ra.

Trường hợp 1:  Nhiễm độc kim loại nặng

  1. Chất có khả năng giết hàng loạt cá biển trên một diện rộng như thế phải là chất kịch độc như kim loại nặng và kể cả chất phóng xạ. Theo thiết kế của KCN, cổng xả thải được đặt ở vị trí 2 km ngoài khơi, nơi được cho là có khả năng làm loãng mọi hóa chất một cách nhanh chóng do dung lượng lớn của nước biển. Tuy nhiên, đối với các kim loại nặng như chì thì một lượng rất nhỏ chỉ cần 1 g trong 1,000,000 litter nước cũng đủ chết người (Nồng độ IDLH (Immediately Detrimental to Life and Health) từ Environmental Protection Agency (EPA -Cơ quan bảo vệ môi trường Mỹ) và 1 g trong 10 triệu litter nước đủ nguy hại đến cá 2 (Xem bài báo khoa học của Solomon). 
  2. KLN khối lượng riêng nặng nên khi bị phát tán sẽ dần chìm xuống dưới nên mới gây chết rất nhiều cá ở tầng đáy. Như các thông tin báo chí đăng có thể thấy cá sống ở lớp nước sâu bị ảnh hưởng nhiều hơn cá sống ở lớp nước mặt. Điều đó có thể là dấu hiệu cho thấy do các hợp chất chứa kim loại nặng chìm xuống dưới làm chết các loại cá và sinh vật dưới đáy biển.
  3. Kết luận kiểm tra của Sở NN&PTNT Thừa Thiên - Huế cho biết, nguyên nhân cá chết hàng loạt là do pH nước thay đổi đột ngột, chất lượng phú dưỡng (PO43-) tăng cao đột ngột.  Câu hỏi đặt ra “PO4 từ đâu ra và tại sao pH nước tăng đột ngột?”
    1. Đá ở khu vực Vũng Áng rất giống loại đá phosphorite: có lỗ nhỏ và màu ngả vàng.

Hình 1. So sánh đá ở khu vực Vũng Áng và đá phosphorite

Hình 2. Nước thải từ Formosa (trái) và nước thải từ quá trình khai thác vàng (phải)

b. Trong qui trình khai thác đá phosphorite sẽ thải ra nước thải màu vàng. 

Nếu đúng như nhận định ban đầu nguyên nhân gây chết cá là từ nước thải của Formosa thì ta có thể liên hệ thấy nước thải này có màu vàng, rất giống với màu đặc trưng của nước thải khi khai thác phosphorite.

c. Cấu trúc của đá phosphorite điển hình thường có chứa gốc iôn kim loại nặng và PO43- :

(Một số ít ion bạc trong cấu trúc này có thể được thay thế bởi các loại kim loại nặng khác nhau). Khi khai thác đá phosphorite sẽ giải thoát một lượng lớn PO4, ion Ag cũng như một số kim loại nặng vào nước thải.

d. Phosphoric acid là một acid yếu do đó với lượng lớn PO4 3- ion, theo nguyên tắc chuyển dịch cân bằng Le Chatelie, chiều phản ứng sẽ bị đẩy ngược để tạo nhiều OH ion hơn và do đó nâng cao độ pH của nước. 

e. Theo nghiên cứu của Salamon, chỉ cần 0.1 ppb (part per billions) lượng ion bạc là đủ giết cá.  0.1 ppb tương đương với 1 g cho 10 triệu litter nước.   (hệ số biến đổi: 1 ppb = 1 g/1 triệu L) 2 

 Trường hợp 2:  Nhiễm độc bởi cyanide

Trong kỹ thuật khai thác mỏ kim loại, NaCN thường dùng để chiết xuất vàng và các kim loại quí hiếm.  Thí dụ trong trường hợp chiết xuất vàng từ quặng, NaCN giúp biến vàng thành chất có thể tan trong nước theo phản ứng sau và đồng thời sản xuất NaOH, một bazơ mạnh theo phương trình sau:

4 Au + 8 NaCN + O2 + 2 H2O → 4 Na[Au(CN)2] + 4 NaOH

NaCN là một loại muối rất dễ tan trong nước.   Do đó nếu không kết hợp với kim loại thì ion cyanua sẽ xuất hiện ở dạng ion trong nước thải.

  1. Vì phản ứng hóa học thải ra NaOH do đó nồng độ pH của nước sẽ tăng phù hợp với báo cáo của Sở NN&PTNT Thừa Thiên - Huế.
  2. Ion Cyanua (CN-) tan trong nước là một chất cực kỳ độc.  Nó làm hệ thống hô hấp của động vật mất chức năng tiêu thụ oxy. Nồng độ IDLH của CN là 25 g/ 1 triệu L. [14]. Tuy không độc bằng kim loại nặng nhưng với lượng lớn cyanua cũng có thể gây cá biển chết hàng loạt.
  3. Khu vực miền Trung được biết có nhiều mỏ vàng.  Do đó khả năng chất thải có từ việc khai thác vàng và kim loại quí hiếm cũng không phải là thấp (Xem hình 2- so sánh nước thải của Formosa và nước thải từ quá trình khai thác vàng)

 

Tác hại có thể dự đoán trên diện rộng của sự việc ở Vũng Áng.

Khi cống thải được đặt ở 2 km xa bờ biển thì cột nước thải có thể cao vài chục đến cả trăm mét.  Dòng hải lưu nơi đó đủ mạnh để phát tán chất độc trong diện rộng từ vài trăm đến ngàn km dễ dàng và nhanh chóng. Thực tế cho thấy tác hại đã lan ra trên 250 km bờ biển. 

Hình 3. Cột nước thải và sơ đồ vùng biển nhiễm độc [8]

Theo lí thuyết, những chất này nếu là kim loại nặng thì tác hại của nó có thể là khôn lường và rất khó ước đoán. Các loại hải sản ở khu vực nhiễm độc đều có thể bị nhiễm nặng. Lượng độc tố có thể ngấm sâu xuống mạch nước ngầm và gây hại lâu dài. Tình trạng ở Vũng Áng có tầm nguy hại đến sức khỏe và mưu sinh của dân chúng trên diện rộng do dòng hải lưu và phân phối hải sản tiêu thụ trên cả nước chứ không chỉ giới hạn ở Vũng Áng. Lịch sử thế giới đã ghi nhận rất nhiều trường hợp thương tâm về việc nhiễm kim loại nặng từ môi trường và cuộc đấu tranh pháp lí không hề dễ dàng.

Một vài ví dụ đau thương được ghi nhận về nhiễm độc kim loại nặng

Hình 4. Nạn nhân bị nhiễm bệnh Minamata

Bệnh Minamata là đại thảm họa môi trường của Nhật-như cái giá phải trả cho việc quá nôn nóng phát triển kinh tế mà bỏ qua việc bảo vệ môi trường.  Từ năm 1932-1968, công ty Chisso (Nhật) sử dụng thủy ngân hữu cơ là chất xúc tác để sản xuất acetaldehyde, axit acetic và các chất dẻo. Methyl thủy ngân là chất kịch độc, độc đến nỗi chỉ vài giọt rơi vào da có thể dẫn đến tử vong ngay lập tức. Trong quá trình sản xuất, methyl thủy ngân được sinh ra và đổ thẳng xuống vịnh Minamata mà không qua bất kì một sự xử lý nào. [9]

Thủy ngân phát tán trong môi trường nước, bám vào phù du và lắng xuống bùn. Cá hấp thụ oxy trong nước qua mang cá, tích lũy thủy ngân trong cơ thể.  Khi ăn phải những con cá bị nhiễm độc đó dần dần, người ăn sẽ tích lũy lượng thủy ngân đáng kể trong cơ thể. Khi đi vào trong cơ thể người, thủy ngân tấn công thẳng vào hệ thần kinh trung ương, hệ nội tiết, và các cơ. Thủy ngân làm con người trở nên loạn trí, các khớp xương bị co rút, dẫn đến biến dạng cơ thể. Người mẹ nhiễm thủy ngân sẽ đẻ con ra quái thai, dị dạng hoặc bị nhiễm bệnh Minamata bẩm sinh. Hậu quả là hơn 17 000 người dân phải gánh chịu căn bệnh này suốt hơn 60 năm. [10]

Tác hại của việc khai thác KLN cho môi trường có thể biểu hiện trực quan hơn ở chung quanh khu vực nhà máy khai thác kim loại nặng ở Baotou, Trung Quốc năm 2012 súc vật bị chết do nhiễm khí độc. Ngay cả cây ăn trái cũng èo uột và trái có mùi hôi thối [11].

Nếu là NaCN thì sao?

Tuy tính độc hại lâu dài của cyanua không tàn khốc như kim loại nặng, chất độc này có thể phá hủy hệ thần kinh và bộ phận hô hấp, thay đổi hồng cầu. [15]. Người bị nhiểm độc rất khó thở và dễ bị chảy máu mũi. Những triệu chứng này không phù hợp lắm với triệu chứng tìm thấy ở những người bị ngộ độc do ăn cá nhiễm độc báo chí đã đưa thời gian gần đây. [12]

Không ăn cá chết thôi chứ hải sản sống thì ăn không sao? Tắm biển cũng không sao?

Đây là một nhận định sai lầm trầm trọng.  Khi cá chết có nghĩa nồng độ chất độc đã vượt ngưỡng.  Nhưng cá còn sống không có nghĩa là không có bị ngấm chất độc. Tuy trường hợp cá chết do NaCN thì ít nguy hại hơn nhưng nếu là kim loại nặng thì hệ quả lớn hơn nhiều.  Xin nhắc lại tất cả hải sản từ vùng ô nhiễm có xác suất hấp thụ độc tố rất cao đặc biệt là những loại sinh vật sống sát đáy. Những độc tố này tồn dư, tích luỹ qua chuỗi thức ăn. Do cơ thể con người không có khả năng thải kim loại nặng hiệu quả, nó sẽ tích lũy dần dần và gây tác hại lâu dài như nói trên.  Đã có nghiên cứu chỉ ra lượng nhiễm độc thuỷ ngân vào cơ thể người từ việc ăn cá lên đến 95%. [10] Ngay cả lí do lần này không liên quan đến kim loại nặng thì việc chất độc tồn dư ở những con cá chưa đủ liều lượng giết chêt cá là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Thậm chí đã có ngộ độc với người xảy ra ở Quảng Bình (Bố Trạch), Hà Tĩnh (Kì Anh) [12]. Do vậy, đây là một nhận định vô cùng nguy hiểm.  Người ngộ độc KLN qua đường tiêu hóa thường có triệu chứng bụng quặng đau, buồn nôn, tiêu chảy, nhức đầu và kiệt sức.

Bên cạnh đó, như chúng tôi đã đưa ra trước đó bên cạnh sự nhiễm độc do hô hấp và qua đường thức ăn thì chất độc có thể đi vào cơ thể qua da (niêm mạc). Do vậy, trong thời gian này hạn chế việc tắm biển, thậm chí các bạn tham gia điều tra nên có bảo hộ khi lặn sâu vào vùng nhiễm độc.

Không đưa ra lời cảnh báo để tránh việc chặn đi đường sống của hàng triệu dân nghèo?

Cũng có một vài ý kiến cho rằng, khi chưa có bằng chứng cụ thể chúng ta không đưa ra nhận định để tránh làm mất đi nguồn sống của người dân hay làm nhân dân hoang mang. Theo chúng tôi đây là một nhận định hết sức sai lầm. Khoa học ngoài việc tìm ra bằng chứng còn có chức năng dự báo để đề phòng trường hợp xấu nhất. Chúng ta đề phòng trường hợp xấu nhất nhưng mong đợi vào tình huống khả quan nhất. Nếu chúng ta không cảnh báo kịp thời, hậu quả sẽ lan nhanh, sâu và rộng hơn cho cộng đồng đến mức độ không còn khả năng kiểm soát được. Như ví dụ trên: vụ nhiễm độc Minamata cũng được phát hiện nhờ vào lời cảnh báo của viện trưởng Hosokawa của bệnh viện Kumamoto khi nghi ngờ nhiêm độc thủy ngân hữu cơ của các bệnh nhân. Tại thời điểm đó, sự việc như này chưa hề có tiền lệ trước đó [10].  Chúng ta đi sau nên học những bài học của người đi trước để tránh sai lầm. Hơn nữa việc chúng ta được cảnh báo là để chúng ta biết và đề phòng chứ không hề vì thế mà sợ hãi.

Những phát ngôn thiếu trách nhiệm

Thời gian gần đây nhiều cơ quan chức năng nhà nước đưa ra kết luận “nguyên nhân cá biển chết hàng loạt là do độc tố” [13]. Về điều này, một người dân không có hiểu biết về khoa học cũng có thể kết luận được, đặc biệt là những nạn nhân trúng độc phải cấp cứu do ăn đồ biển ở khu có cá chết.  Có hai nguyên nhân cá biển chết hàng loạt: 1) báo hiệu sắp có thiên tai từ động đất hay núi lửa ở thềm lục địa (điều này xưa nay chưa bao giờ xảy ra ở Việt Nam), 2) có sự thay đổi lớn về số lượng vi sinh vật trong vùng nước (hiện tượng nước nở hoa, hay dịch bệnh) và 3) chất kịch độc do con người thải ra trong nước biển.  Kết luận của cơ quan chức năng chỉ khẳng định rằng chúng ta sẽ không có thiên tai.  Điều 90 triệu dân Việt cần biết từ cơ quan chức năng là xác định cá chết và người dân bị ngộ độc là do hóa chất gì để cộng đồng khoa học có thể hổ trợ tìm phương án giải quyết.   

Lãnh đạo Formosa nói 300 tấn hóa chất nhập về sử dụng để tẩy rửa một số đường ống không gây hại và với khu công nghiệp thì chỉ “bé như hạt gạo” [13].  Kết luận của lãnh đạo Formosa rất mập mờ và khó hiểu, gây phẫn nộ cho rất nhiều người dân Việt Nam.  Xin phép được hỏi hóa chất tẩy rửa đường ống đó có tên hóa học là gì?  Nếu lãnh đạo Formosa không trả lời được thì xin cho biết tên thương mại là gì? Chi cục Hải Quan Hà Tĩnh có thể cho dân biết thông tin cụ thể về 300 tấn hóa chất này không?

Mới đây lãnh đạo Formosa còn tuyên bố để phát triển kinh tế việc chết vài con cá biển là chuyện nhỏ và là cái giá phải đánh đổi.  Chỉ tiếc là việc chết cá biển không phải là chuyện “bé như hạt gạo” mà nó có thể là cảnh báo cho một tai họa còn khủng khiếp hơn chất độc màu da cam sắp đổ xuống các thế hệ tiếp theo của Việt Nam.

Kết luận:

Có thể coi sự việc nghiêm trọng này là một thảm họa quốc gia, một quốc nạn tác hại khôn lường và lâu dài. Với sự nguy hiểm của chất độc chúng tôi cho rằng cần có một nghiên cứu toàn diện với sự hỗ trợ của cộng đồng khoa học quốc tế như World Health Organization (WHO) và nên khẩn cấp trong thời gian này.  Chính phủ cần yêu cầu Formosa dừng ngay việc xả nước thải ra biển cho đến khi có kết quả điều tra chính thức. Các cơ quan luật pháp cũng như các luật sư cần thu thập thông tin đầy đủ để có thể bắt buộc Formosa bồi thường thiệt hại cho dân về sức khỏe cũng như thiệt hại kinh tế nếu sự thật chất độc là do Formosa thải ra.  Trong khi chờ kết luận của cơ quan điều tra thì người dân tạm dừng tiêu thụ các loại hải sản và không đi tắm biển.  Người dân ở vùng bị nhiễm, cần phải xét nghiệm mẫu nước sinh hoạt và sản xuất nơi mình đang sống. Chúng tôi đã có bài viết hướng dẫn cách lấy mẫu và gửi đi xét nghiệm để có kết quả chính xác. Nếu các bạn cần tư vấn thêm về cách xử lý nước hoặc trao đổi về các kết quả nhận được có thể gửi email cho chúng tôi. Nếu có điều kiện hãy dùng máy lọc để lọc nước trước khi dùng kể cả đó là nguồn nước sinh hoạt.  Đồng thời chúng ta cũng nhanh chóng phổ biến đến người dân, để nhân dân an tâm, có biện pháp đề phòng và cũng cần đề phòng các lực lượng mê tín dị đoan lợi dụng hiện tượng này để tung tin đồn nhảm và trục lợi. Hơn lúc nào hết người dân cần tự mình trang bị những kiến thức cần thiết để bảo vệ cho chính bản thân và gia đình.

Tài liệu tham khảo

1- http://m.vietnamnet.vn/vn/thoi-su/300459/ca-chet-trang-bien-mien-trung-nghi-nhiem-doc-tu-vung-ang.html
2- Frances Solomon, ‘Impacts on aquatic ecosystems and human health’, Mining.com (April, 2008) 
3- https://www.facebook.com/groups/ivanet.org/
4-Tác hại của KLN : ” Heavy Metals Toxicity and the Environment”. 
5- Lars Järup, Hazard of heavy metal contamination, British Medical Bulletin 2003; 68: 167–182 
10- Sách của bộ Môi trường Nhật Bản (Japanese Ministry of the Environment -環 境 省
12-http://thanhnien.vn/doi-song/vu-ca-bien-chet-bat-thuong-mua-ca-chet-ve-an-nguoi-dan-bi-ngo-doc-693922.html
15- http://nj.gov/health/eoh/rtkweb/documents/fs/1693.pdf
 
---
Cập nhật: 05/03/2016
Category: 

Comments

Bài báo này là một bài báo kém chất lượng về mặt thông tin khoa học. Tôi không rõ bài viết dưới dạng: thông tin đại chúng hay thông tin trong giới chuyên môn. Tôi xin phân tích một số lỗi cơ bản như sau: 1. “Để khẳng định một cách chính xác, các phương pháp phân tích hóa chất thường dùng trong các phòng thí nghiệm hóa học, phân tích chất lượng nước, v.v. có thể xác định chính xác hóa chất gây cá chết.” Không biết tác giả muốn nói đến “để khẳng định một cách chính xác” cái gì? Nếu nói để khẳng định trong nước biển có kim loại nặng thì phải ghi rõ. Còn nếu nói xác định hóa chất gây chết là hết sức chủ quan. Các chết có thể có nhiều nguyên nhân (hiện nay đang phân tích), chưa thể kết luận là chết do “hóa chất” như tác giả đề cập một cách gượng ép. Ví dụ: các chết có thể do lượng oxygen trong nước giảm đột ngột, nếu là oxygen giảm đột ngột thì chắc chắn không thể nói là chết do “hóa chất” và do “kim loại nặng”. Tác giả thay vì bàn cách đi tìm nguyên nhân (những khả năng có thể, theo cách tiếp cận khoa học) thì lại đi ép vào một nguyên nhân duy nhất là là “kim loại nặng”, trong khi bằng chứng khoa học về nguyên nhân nay đến nay vẫn chưa có. 2. “Trong lúc chờ kết luận của cơ quan chức năng, chúng tôi đưa ra những bằng chứng sau để có thể kết luận khả năng hai trường hợp có thể xảy ra.” Rõ ràng tác giả không đưa ra một bằng chứng cụ thể nào cả. Không một bản số liệu, không một kết quả thống kê, không có phương pháp thu thập mẫu, không có mẫu đối chứng… mà tác giả lại có thể nói đến “có thể KẾT LUẬN khả năng hai trường hợp có thể xảy ra”. Cách dùng từ ngữ trong khoa học của tác giả có vẻ rất vội vàng và thiếu chặt chẽ, logic 3. “Kết luận kiểm tra của Sở NN&PTNT Thừa Thiên - Huế cho biết, nguyên nhân cá chết hàng loạt là do pH nước thay đổi đột ngột, chất lượng phú dưỡng (PO43-) tăng cao đột ngột.” Không biết tác giả lấy nguồn thông tin này từ đâu? Từ các báo truyền thông đại chúng hay từ báo cáo khoa học? Nếu lấy từ nguồn thông tin đại chúng thì gần như không có giá trị khoa học, vì để đánh giá kết luận này có giá trị khoa học chúng ta cần tiếp cận cách lấy mẫu và cách phân tích mẫu như thế nào. Không thể và chưa thể kết luận được gì nếu chúng ta không tiếp cận được đầy đủ báo cáo khoa học, trong đó đặt biết nắm quy trình thực hiện lấy mẫu và phân tích mẫu được tiến hành như thế nào. 4. “Nhiễm độc bởi cyanide” không biết tác giả dựa vào bằng chứng nào để nói “Nhiễm độc bởi cyanide”. Đừng nói tác giả dựa vào hình cảnh chụp cảm quan giữa nhà máy Formosa và ảnh khai thác vàng. Việc đưa hình ảnh minh họa (màu của nước) trong trường hợp này là rất ít giá trị khoa học. Chưa kể cách chụp ảnh và cách xử lý ảnh có thể ảnh hưởng đến màu sắc của ảnh. Với tôi cách đưa hình ảnh minh họa trong trường hợp này là không có giá trị khoa học. 5. “Tình trạng ở Vũng Áng có tầm nguy hại đến sức khỏe và mưu sinh của dân chúng trên diện rộng do dòng hải lưu và phân phối hải sản tiêu thụ trên cả nước chứ không chỉ giới hạn ở Vũng Áng.” Tác giả dựa vào cơ sở nào để nói tình trạng ở Vũng Áng là nguồn gốc phát sinh ô nghiễm? Tại sao khu vực phía Bắc của vũng biển tại Hà Tĩnh không có hiện tượng cá chết? Đừng nói là dòng hải lưu chảy từ bắc xuống nam nhé! Đó là một sự ngộ nhận (misconception). Nếu tác giả chỉ dựa vào bản đồ (do phia báo chí phổ thông cung cấp) cho thấy khu vực cá chết, trong đó khu Vũng Áng nằm ở phía Bắc, rồi nói đến dòng hải lưu thì tác giả phải trưng ra được bản đồ phân tích dòng hải lưu di chuyển theo mùa và theo thời gian như thế nào. Nếu không trưng ra được bản đồ hải lưu thì nhận định của tác giả là không có giá trị khoa học. Ngoài ra, bài viết còn rất nhiều lỗi về mặt ngôn từ, logic, trích dẫn… trong phần này tôi chưa thể liệt kê ra hết. Tôi đề nghị gỡ bỏ bài viết này, nếu muốn giữ uy tín cho tạp chí VJS.

Cháu tuy còn nhỏ nhưng nhận thưc được những điều đang diễn ra, điều gì đúng, điều gì sai. tuy không có bằng chứng rõ ràng gì đó về Formosa nhưng chúng ta cần phải lên tiếng và cảnh báo cho đồng bào. phân tích và lập luận rất rõ ràng, phù hợp với những gì đang diễn ra. Cháu mong, sẽ nhanh chóng có câu trả lời chính đáng từ chính quyền. Cảm ơn tất cả cô chú đã mạnh mẽ lên tiếng, không dè dặt dưới ảnh hương của chính trị, đất nước đang cần những tài năng, kiến thức và một điều quan trọng là dám nghĩ dám làm dám nói và chịu trách nhiệm như cô chú. Bây giờ, chỉ có thể cầu mong cho những sinh vât dưới nước và cả những người dân bám biển đang trông đợi mỏi mòn từng ngày. Hãy sát cánh cùng đất nươc trong những ngày thế này nhé cô chú!! Chúng cháu cần cô chú!

Bai viêt rât hay, cai nay nên doc lên đai cho ba con , nhân dân cung nghe, tôi share ngay cho moi ngươi.

Phần còn lại của các comment của tôi. Thật ra bây giờ thì tình hình đã khác sau khi có công bố kết quả lấy mẫu của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Hy vọng các tác giả cân nhắc và rà soát lại nội dung bài viết để các thông tin khoa học trong bài chính xác hơn. Điểm 8: Bài viết: “Nếu đúng như nhận định ban đầu nguyên nhân gây chết cá là từ nước thải của Formosa thì ta có thể liên hệ thấy nước thải này có màu vàng, rất giống với màu đặc trưng của nước thải khi khai thác phosphorite.”. Trong khi đó trên hình 2 lại chú thích là “Hình 2- Nước thải từ Formosa (trái) và nước thải từ quá trình khai thác vàng (phải)”. Thật sự không thể biết được tác giả đang so sánh nước thải của Formosa với khai thác phosphorite hay với nước thải khai thác vàng? Dù là trường hợp nào đi nữa thì việc so sánh là khập khiễng. Không có bất cứ thông tin sẵn có nào cho thấy Formosa có hoạt động khai thác phosphorite hoặc tuyển vàng cả. Đó là một tổ hợp luyện kim. Chưa nói đến việc hình đá “ở khu vực cá chết Vũng Áng” là của đá tự nhiên trên bãi biển, không phải là đá trong khu vực nhà máy của Formosa, chứ không cần bàn đến việc Formosa có khai thác loại đá đó để dùng trong sản xuất hay không. Không có thông tin ở khu Vũng Áng, Hà Tĩnh lại có mỏ phosphorite lộ thiên trên bãi biển như thế cả. Điểm 9: Bài viết: “Ion Cyanua (CN-) tan trong nước là một chất cực kỳ độc. Nó làm hệ thống hô hấp của động vật mất chức năng tiêu thụ oxy. Nồng độ IDLH của CN là 25 g/ 1 triệu L”. Vấn đề có liên quan đến IDLH tôi đã phân tích ở Điểm 5. Điểm 10: Bài viết: “Khu vực miền Trung được biết có nhiều mỏ vàng. Do đó khả năng chất thải có từ việc khai thác vàng và kim loại quí hiếm cũng không phải là thấp (Xem hình 2- so sánh nước thải của Formosa và nước thải từ quá trình khai thác vàng)”. Nhà máy Formosa là nhà máy luyện thép, không có liên quan gì đến khai thác vàng, nên ngay cả việc so sánh nước thải của 2 loại hình này đã là khập khiễng, chưa nói đến việc chỉ dựa trên hình ảnh để nhận xét. Điểm 11: “Hình 3- Cột nước thải và sơ đồ vùng biển nhiễm độc”. Hình “cột nước thải” thực chất chỉ là một hình chụp màn hình video không rõ ràng, theo tôi biết là của video về cấu trúc xả nước thải của Formosa. Ngay cả về hình dáng của miệng xả cũng còn chưa thể hiện rõ, thì khó có thể nhìn thấy được “cột nước thải” trong hình đó. Chưa kể là video nếu quay không đúng lúc nước đang được xả ra thì cũng không thấy được nước thải đi ra, chứ không nói đến thấy được “cột nước thải”. Hình “sơ đồ vùng biển bị nhiễm độc” là quá chủ quan và quy chụp. Phần đường màu đỏ mà tác giả vẽ chỉ là đường bờ biển từ Vũng Áng đến Lăng Cô, trong đường đó đã từng có phát hiện cá chết dạt vào. Việc cá chết ở khu nào (tạm cho là do nhiễm độc đi) vẫn chưa rõ, nên việc dùng từ “vùng biển bị nhiễm độc” là không phù hợp. Bài viết “Khi cống thải được đặt ở 2 km xa bờ biển thì cột nước thải có thể cao vài chục đến cả trăm mét.” là sai về mặt lập luận vì việc cống xả đặt xa bờ bao nhiêu rất ít liên hệ đến chiều cao của “cột nước thải”, mà do độ sâu của nước tại khu đó, cấu trúc của miệng xả và lưu lượng xả. Điểm 12: Bài viết: “Tình trạng ở Vũng Áng có tầm nguy hại đến sức khỏe và mưu sinh của dân chúng trên diện rộng do dòng hải lưu và phân phối hải sản tiêu thụ trên cả nước chứ không chỉ giới hạn ở Vũng Áng.” Hiện vẫn chưa có một bằng chứng nào chứng tỏ các chất đó xuất phát từ khu Vũng Áng. Điểm 13: Bài viết: “Tác hại của việc khai thác KLN cho môi trường có thể biểu hiện trực quan hơn ở chung quanh khu vực nhà máy khai thác kim loại nặng ở Baotou, Trung Quốc năm 2012 súc vật bị chết do nhiễm khí độc. Ngay cả cây ăn trái cũng èo uột và trái có mùi hôi thối”. Thông tin câu này gần như chẳng liên quan gì đến vấn đề ô nhiễm nước biển và luyện thép đang bàn trong bài. Điểm 14: Bài viết: “Tuy tính độc hại lâu dài của cyanua không tàn khốc như kim loại nặng, chất độc này có thể phá hủy hệ thần kinh và bộ phận hô hấp, thay đổi hồng cầu. [15]. Người bị nhiểm độc rất khó thở và dễ bị chảy máu mũi. Những triệu chứng này không phù hợp lắm với triệu chứng tìm thấy ở những người bị ngộ độc do ăn cá nhiễm độc báo chí đã đưa thời gian gần đây. [12]”. Đúng vậy, vì phần triệu chứng mà tác giả trích từ tài liệu là tiếp xúc qua đường hô hấp, còn các triệu chứng ngộ độc do ăn cá (nếu có) thì là qua đường tiêu hóa. Đường xâm nhập khác nhau thì cơ chế tác động khác nhau. Điểm 15: Bài viết: “Có hai nguyên nhân cá biển chết hàng loạt: 1) báo hiệu sắp có thiên tai từ động đất hay núi lửa ở thềm lục địa (điều này xưa nay chưa bao giờ xảy ra ở Việt Nam), 2) có sự thay đổi lớn về số lượng vi sinh vật trong vùng nước (hiện tượng nước nở hoa, hay dịch bệnh) và 3) chất kịch độc do con người thải ra trong nước biển. “. Bản thân đã mâu thuẫn.

Minh hien tai dang sinh song o Dai Loan, minh khong hieu nhieu ve hoa' chat, nhung cung du hieu ca' chet la do nguon nuoc bi o nhiem tu chat doc hai duoc thay ra tu cac khu cong nghiep. Minh da nghi DL la que huong thu hai cua minh, minh hieu nguoi DL rat hien hoa, than thien va co trach nhiem. Nhung tren het VN la noi minh sinh ra, nhin lang chai mien Trung ma xot xa dau long , day la van de nghiem trong ma TG deu biet va quan tam, minh cung rat quan tam va mong moi viec duoc minh bach truoc anh' sang' cong ly', neu chinh phu VN qua' nhu nhuoc, thi nhung nguoi ban VN co kha nang Anh ngu hoac Hoa ngu, dau cac ban viet mot thu thinh nguyen den bo ngoai giao Dai Loan thu xem, hoac cac ban co the viet mot la' thu bang tieng Anh, minh se chuyen la' thu nay den Tong Thong Thai Anh Van, la tan TT se nhiem ky trong thang 5 sap toi, Ba co nhieu hoat dong tren FB, minh chi nghi nhu vay de cau may, boi vi day la viec rieng tu cua tap doan Formosa , khong lien quan gi den chinh phu DL, minh van hy vong chinh phu va nhan dan VN co du kha nang de lam sang to su viec nay. Day la dia chi email cua minh: myhanh0502@gmail.com. Neu moi nguoi viet thu bang tieng Anh thi minh se tim cach chuyen thu den TT, mot nguoi co trach nhiem va luong tam cung du hieu ca' bong nhien chet hang loat nhat dinh la do chat doc, day khong chi la van de cua ca', ma la anh huong rat nghiem trong den sinh hoat song cua con nguoi hang ngay tiep can . Bay gio la thoi diem tim phuong phap giai quyet van de chu khong phai tranh chap, luong tam, trach nhiem la cong ly'.

Việc tối quan trọng là nhanh chóng lấy mẫu tại nhiều nơi, nhiều điểm kể cả tại đầu ống xả của formosa, kế đến là phải cấm formosa tiếp tục xả thải để ngăn chặn tác hại tiếp diễn và khẩn trương điều tra. Nếu VN không đủ năng lực thì phải nhờ các tổ chức, các nước khác. VIỆT TÂM

Bài này không giống với một nghiên cứu của các nhà khoa học mà của một người sưu tập thông tin trên internet dựa trên các suy luận bình dân kiểu "KLN khối lượng riêng nặng nên khi bị phát tán sẽ dần chìm xuống dưới nên mới gây chết rất nhiều cá ở tầng đáy". Nếu được ban biên tập vui lòng xác nhận với các tác giả qua email đầu bài viết để chắc chắn. Những lập luận trong bài nhằm suy đoán hiện tượng cá chết ở 4 tỉnh miền Trung là do nhiễm độc kim loại nặng từ nước thải của Formosa. Tuy nhiên các lập luận vô cùng thiếu cơ sở khoa học: - Dẫn chứng lượng kim loại nặng vô cùng nhỏ trong nước "uy nhiên, đối với các kim loại nặng như chì thì một lượng rất nhỏ chỉ cần 1 g trong 1,000,000 litter nước cũng đủ chết người (Nồng độ IDLH (Immediately Detrimental to Life and Health) từ Environmental Protection Agency (EPA -Cơ quan bảo vệ môi trường Mỹ) và 1 g trong 10 triệu litter nước đủ nguy hại đến cá 2 (Xem bài báo khoa học của Solomon)". Cách viết này rõ ràng tạo ấn tượng là chỉ cần một lượng kim loại nặng có trong nước thì đến người cũng chết, huống chi là cá! Tuy nhiên thực tế là trong đường dẫn http://www.infomine.com/library/publications/docs/Mining.com/Apr2008c.pdf thì lại là tiêu chuẩn nước uống và tiêu chuẩn bảo vệ sinh vật dưới nước (Aquatic life protection standard) của Canada, và bạc (silver) không có trong chuẩn nước uống, còn môi trường sinh vật biển thì nếu vượt mức trên thì có thể ảnh hưởng đến kích thước và sinh sản của cá. Giả sử cứ cho là có kim loại nặng trong nước biển Vũng Áng thì cá cũng sẽ không thể chết ngay lập tức mà phải qua một thời gian rất dài, hoặc qua nhiều thế hệ mới bị ảnh hưởng. - Giả thuyết dòng hải lưu đưa nước nhiễm kim loại nặng xuống các tỉnh miền Trung một cách vô cùng cảm tính, không có dẫn chứng khoa học nào đi kèm "Dòng hải lưu nơi đó đủ mạnh để phát tán chất độc trong diện rộng từ vài trăm đến ngàn km dễ dàng và nhanh chóng". Điều này mâu thuẫn với chính lập luận nghi ngờ kim loại có khối lượng nặng nên chìm xuống làm chết cá ở tầng sâu (nếu không thì làm sao giải thích có rất nhiều cá, mực... không chết?). Vì nếu đã chìm xuống thì các kim loại nặng này đã lắng đọng xuống đáy biển, bị sóng đánh dạt vào bờ làm sao có thể bị cuốn xuống phía nam cách đó 250km? Chưa kể dòng chảy biển Đông thời điểm từ tháng 4 đến tháng 9 dương lich (mùa gió Tây Nam) là đi từ Nam ra Bắc chứ không phải ngược lại (http://www.bachkhoatrithuc.vn/encyclopedia/1791-02-633470546685468750/Song-bien-thuy-trieu-dong-chay-bien/Dong-chay-Bien-Dong-co-dac-diem-gi.htm). Bất kỳ ai nhẩm tính cũng sẽ thấy khối lượng nước biển dọc bờ biển 250km đó là trên 10 tỷ m3 (chỉ cần sâu 20m, cách bờ 3km), với lương xả thải 12m3 ngày thì 20 năm xả liên tục vẫn chưa tới 1/100 lượng nước trên thì xả thải ở Vũng Áng có khả năng lan tới Đà Nẵng không? Mà giả sử có phép màu nào đó khiến lượng nước này đi ngược dòng hải lưu tới được Huế, Đà Nẵng... thì cá có thể chết không trong khi kim loại nặng chỉ có khả năng ảnh hưởng tới mức độ tăng trưởng của cá? - Ví dụ đau thương vì nhiễm kim loại nặng ở Nhật Bản: ví dụ này là minh chứng rõ nhất cho việc kim loại nặng (thuỷ ngân) không hề làm chết cá. Vì người Nhật không hề bắt cá chết lên để mà ăn, nếu cá ở vịnh Minamata chết thì họ đã không ăn và như vậy không thể bị nhiễm độc. Chính vì cá hoàn toàn sống bình thường nên họ mới ăn một thời gian rất dài nên mới bị nhiễm độc mà không hề biết. Chính vì những điều phi logic quá rõ ràng nêu trên nên tôi nghi ngờ đây là một bài viết mạo danh các nhà khoa học, đề nghị ban biên tập làm rõ điều này. Xin cảm ơn.

Pages

Add new comment

CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.
Image CAPTCHA
Enter the characters shown in the image.